Қазақстанда байытылған ядролық отынды қолдану 20%-ға дейін төмендетілетін болады

ҚР Энергетика министрі Нұрлан Ноғаев пен ШҚО әкімі Даниал Ахметов Курчатов қаласында орналасқан және Семей сынақ полигоны базасында жұмыс істейтін ҚР Ұлттық ядролық орталығының жұмысымен танысты.

Делегация мүшелері «Байкал-1» зерттеу реакторлары кешеніне, ИГР зерттеу реакторы кешеніне, сондай-ақ қазақстандық ҚТМ материалтану токамагы кешеніне және т.б. нысандарға барды.

Ұлттық ядролық орталықтың бас директоры Эрлан Батырбековтің айтуынша, бүгінгі таңда «Байкал-1» кешенінде орналасқан ИВГ1.М реакторын конверсиялау жөніндегі ауқымды жобаны іске асыруда айтарлықтай ілгерілеушілік байқалады. Жоба АЭХА талаптарына сәйкес реактор отынының байытылуын 20%-дан төмен деңгейге дейін азайтуға бағытталған, сонымен қатар осы реактордың пайдаланылған жоғары байытылған отынын қайта өңдеу қажет болады. Конверсиялау жөніндегі жоспарланған жұмыстар сәтті іске асырылған жағдайда, 2022 жылы кейіннен пайдалануға берілетін реактордың физикалық және энергетикалық іске қосу кезеңдерін іске асыру басталады.

ИГР зерттеу реакторы кешенінде қазіргі уақытта шектілік қайталануы мүмкін ауыр аварияларды модельдейтін эксперименттер жүргізілуде. Эксперименттік зерттеулердің 30 жылдан астам кезеңінде жаңа перспективалы реакторлардың қауіпсіздігін жақсарту үшін өте қажет бірегей ақпарат жинақталған.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаев Ресей Ғылым академиясының академигі Е.П. Велиховпен Қазақстан Республикасында ғылым мен техниканы дамыту мәселелерін талқылау нәтижесінде Қазақстандық ҚТМ токамагының құрылуына бастамашылық жасаған болатын.

Кешен пайдалануға берілгеннен кейін Қазақстан Республикасы басқарылатын термоядролық синтез технологияларын ілгерілету бойынша озық зерттеу қондырғылары бар 10 елдің қатарына енді, ал Қазақстандық материалтану токамагы ҚТМ – термоядролық энергетиканың ғылыми және техникалық негіздерін жасау және дамыту жөніндегі халықаралық бағдарламаның бір бөлігіне айналды.

- Біз атомды бейбіт мақсатта қолдану салаларында Ұлттық ядролық орталықтың барлық ғылыми әлеуетін барынша өнімді пайдалануға міндеттіміз, - деді Энергетика министрі Нұрлан Ноғаев. - Осыдан 30 жыл бұрын Елбасының жігерлі шешімімен Семей сынақ полигоны жабылып, Қазақстан атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласында үлкен жетістіктерге қол жеткізді.

ШҚО әкімі Курчатов қаласында ҚР ҰЯО қызметкерлерінің тұруы мен бос уақытын тиімді өткізуі үшін қолайлы жағдай жасау қажеттігін атап өтті.

- Біз ядролық орталықтың ел үшін маңыздылығын, оның қызметкерлерінің ғылымға қосқан зор үлесін, сондай-ақ ядролық орталық жұмысының болашақтағы оң экономикалық әсерін түсінеміз, - деді Шығыс Қазақстан облысының әкімі Даниал Ахметов. - Сондықтан жергілікті атқарушы органдардың өкілдері қазіргі уақытта заманауи дене шынықтыру-сауықтыру орталығын, сондай-ақ басқа да әлеуметтік-мәдени объектілерді салу мәселесін пысықтауда, бұл тек ҰЯО қызметкерлеріне ғана емес, Курчатов қаласының барлық тұрғындарына да оң әсерін тигізетіні сөзсіз.

Семей сынақ полигонының жабылғанына 30 жыл толуына орай полигонның ластанған жерлерінде ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін «Семей ядролық қауіпсіздік аймағы туралы» Қазақстан Республикасының Заңын қабылдау жоспарлануда. Бүгінгі таңда ҚР Ұлттық ядролық орталығының мамандары полигон аумағын кешенді радиоэкологиялық тексеруді аяқтады. Осының арқасында ауқымды ақпарат алынды, ССП проблемаларын және оның аумағын мемлекеттің қажеттіліктеріне пайдалану перспективалары туралы түсінік бар.

Полигонның құрылысы 1947 жылы басталды, осы полигонда Кеңес Одағындағы алғашқы ядролық қару сынағы 1949 жылғы 29 тамызда өткізілді.

Полигондағы соңғы жарылыс 1989 жылғы 19 қазанда болды.

1991 жылғы 29 тамызда Семей полигоны Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен жабылды.

2021 жылы Қазақстанда Семей сынақ полигонының жабылғанына 30 жыл толғанын атап өтеді.