ИВГ.1М реакторы ТБУ отынымен жұмысын бастады

2023 жылғы 18 мамырда Қазақстан Республикасы Ұлттық ядролық орталығының ИВГ.1М зерттеу реакторы конверсиялау және барлық рұқсат беру құжаттарын ресімдеу жұмыстары аяқталғаннан кейін төмен байытылған уран (ТБУ) отынымен жұмыс істей бастады. Реактор берілген қуат деңгейіне шығарылып, реактор қондырғысының барлық жүйелері штаттық режимде жұмыс істеді.

• Қазақстан Республикасының ядролық қаруды таратпау режимін нығайту ісіндегі кезекті маңызды жетістігі. Жоба Қазақстан мен АҚШ-тың жоғары байытылған уранды (ЖБУ) пайдалануды азайту және жаппай қырып-жоятын қаруды жасау үшін қолданылуы мүмкін бөлінетін ядролық материалдардың заңсыз таралу қаупін азайту бойынша бірлескен күш-жігерінің бір бөлігі болып саналады.

Сәтті өткізілген «жұмыс» режиміндегі алғашқы іске қосу қорытындысы бойынша ҚР Энергетика министрлігінің, Канаданың Қазақстан, Қырғызстан және Тәжікстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Алан Хэмсон мырзаның, АҚШ-тың Ядролық қауіпсіздік жөніндегі ұлттық әкімшілігінің конверсия жөніндегі кеңсесінің директоры Кристофер Ландерстің, АҚШ-тың Қазақстандағы Елшілігі өкілдерінің, Қазақстан мен АҚШ-тың ғылыми ұйымдары өкілдерінің қатысуымен «ТБУ отынындағы ИВГ.1М реакторын энергетикалық іске қосу: жетістіктері мен келешегі» тақырыбында дөңгелек үстел өткізілді.

• реакторларды конверсиялау және Қазақстанда жоғары байытылған уранды қолдануды азайту ісіндегі ілгерілікті, жүргізілген жұмыстардың табыстылығы мен жоғары ғылыми-техникалық маңыздылығын атап көрсетті. Конверсиялау жұмыстарын орындау техникалық шығыс параметрлері жақсартылған төмен байытылған отындағы жаңартылған реакторды алуға ғана емес, сонымен қатар ССП-да орналасқан «Байкал-1» кешені инфрақұрылымының, реакторлық және қосалқы жүйелердің техникалық жай-күйін айтарлықтай жақсартуға мүмкіндік берді.

Анықтама.

2010 жылдан бастап Қазақстан мен АҚШ мамандары үлкен жұмыс көлемін орындады: реактордың жаңа актив аймақпен жұмыс істеу мүмкіндігінің есептік-талдамалық негіздемесі; эксперименттік отынды дайындау және сынау; штаттық НОУ-отынды дайындау, тасымалдау және кіріс бақылау; реакторды физикалық және энергетикалық іске қосу кезеңдері жүзеге асырылды.

ИВГ.1М реакторы жетекші халықаралық ұйымдар қызығушылық білдіріп отырған бейбіт атом саласындағы бюджеттік және коммерциялық бағдарламалар шеңберінде эксперименттерді жалғастыруға және ғылыми-зерттеу жұмыстарын қайта бастауға дайын.

Қазіргі уақытта ҚР Ұлттық ядролық орталығы АҚШ-тың Аргонн ұлттық зертханасымен бірлесіп ИГР ректорын төмен байытылған отынға ауыстыру мүмкіндігін зерттеуді жалғастыруда. Қазірдің өзінде Үлбі металлургия зауытында ИГР реакторының жаңа ЖБУ-отынын сұйылту жұмыстары орындалып, осы реактордың сәулеленген ЖБУ-отыны үшін осындай міндетті жүзеге асыруға дайындық жүргізіліп жатыр.